Interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy

Interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy dotyczą maksymalnego wykorzystania języka mówionego i interakcji werbalnej w procesie uczenia się.

Termin „język mówiony” odnosi się do mówienia i słuchania, natomiast „interwencja” oznacza wprowadzenie nowego działania bądź modyfikację dotychczasowej praktyki dydaktycznej. Interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy mogą więc obejmować podejścia akcentujące mówienie lub słuchanie w ramach nauczania całej klasy, jak również działania ukierunkowane lub realizowane w małych grupach.

Przykłady takich podejść obejmują:

• ukierunkowane głośne czytanie i omawianie książek z młodszymi uczniami,
• świadome poszerzanie zasobu słownictwa uczniów,
• stosowanie strukturalnych pytań w celu rozwijania strategii czytania ze zrozumieniem,
• wykorzystanie celowego dialogu i interakcji powiązanych z treściami programowymi.

Umiejętności formalnego wystąpienia publicznego i prezentacji nie stanowią bezpośredniego przedmiotu tych badań.

Wspólnym elementem badań w ramach tego tematu jest podejście dydaktyczne, a nie cel samej interwencji. Mimo że wszystkie te działania opierają się na języku mówionym, nie zawsze ich głównym celem jest rozwijanie umiejętności posługiwania się tym typem języka.

W ramach interwencji rozwijających umiejętności językowe w zakresie mowy nauczyciel lub inna osoba dorosła może:

• stosować metodę nauczania zwaną „budowaniem rusztowania” (ang. scaffolding) w odniesieniu do umiejętności mówienia i słuchania,
• modelować poprawne, wysokiej jakości wypowiedzi ustne i aktywne słuchanie,
• modelować strategie metapoznawcze wspierające strategie czytania ze zrozumieniem,
• stosować podejścia oparte na dialogu,
• udzielać informacji zwrotnej,
• uczyć uczniów, jak stosować strategie językowe w procesie uczenia się.

Uczniowie mogą używać języka mówionego w celu:

• rozwijania umiejętności czytania i pisania,
• poszerzania zasobu słownictwa,
• rozwijania własnych pomysłów i koncepcji,
• nawiązywania do posiadanej wiedzy podstawowej,
• rozwijania umiejętności rozmowy oraz innych umiejętności mówienia i słuchania,
• rozwijania świadomości metapoznawczej.

Inne strategie opisane w Przewodniku po Strategiach Edukacyjnych również obejmują elementy języka mówionego, takie jak:

• Metapoznanie i samoregulacja, które czynią rozmowę o procesie uczenia się elementem zajęć,
• Uczenie się przez współdziałanie, które wspiera interakcję uczniów w grupach,
• Informacja zwrotna – gdy jest udzielana ustnie.

Średni wpływ na poziomie sześciu miesięcy dodatkowego postępu w nauce opiera się głównie na wynikach uczniów w testach sprawdzających strategie czytania ze zrozumieniem.

To podejście może również pozytywnie wpływać na efekty uczenia się w zakresie języka mówionego – na przykład na umiejętność ucznia opowiadania historii lub rozumienia słownictwa w mowie. Dowody naukowe są obiecujące, tym niemniej wiarygodne mierzenie umiejętności języka mówionego może być trudne, ponieważ obejmuje ono różne wymiary – zarówno mówienie, jak i słuchanie.

Umiejętność czytania i pisania odgrywa kluczową rolę w całym programie nauczania, a interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy mogą skutecznie wspierać rozwój umiejętności czytania i pisania. W niewielkiej liczbie badań sprawdzono, czy te interwencje poprawiają osiągnięcia uczniów w naukach przyrodniczych i matematyce, jednak wpływ na wyniki w tych przedmiotach nie jest jednoznaczny.

Interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy mogą przynosić również szersze korzyści, wykraczające poza osiągnięcia edukacyjne. Niektóre badania odnotowują poprawę postaw uczniów, koncentracji uwagi, samoregulacji oraz wzrost pewności siebie.

Badania koncentrujące się na mówieniu, słuchaniu lub łączeniu tych dwóch umiejętności wykazują pozytywny wpływ na osiągnięcia uczniów. Większość badań obejmuje oba aspekty jednocześnie, jednak badania skupiające się wyłącznie na słuchaniu mogą być szczególnie skuteczne, choć liczba takich badań jest mniejsza. Szersze dowody wskazują, że niektórzy uczniowie mogą mieć trudności właśnie w obszarze języka mówionego. Szkoły powinny zatem zastanowić się, w jaki sposób będą identyfikować uczniów wymagających dodatkowego wsparcia w zakresie języka mówionego i artykulacji. W razie potrzeby warto oddzielnie koncentrować się na aktywnościach rozwijających mówienie i słuchanie, aby lepiej dostosować działania do indywidualnych potrzeb uczniów.

Dostępne są badania, w których dowiedziono, że uczniowie z rodzin o niższym statusie społeczno-ekonomicznym częściej pozostają w tyle za rówieśnikami z bardziej uprzywilejowanych środowisk pod względem rozwoju wczesnych umiejętności językowych i mowy. Może to wpływać na ich doświadczenia szkolne oraz przebieg procesu uczenia się na późniejszych etapach edukacji.

Interwencje rozwijające umiejętności językowe w zakresie mowy mogą być skutecznym podejściem w pracy z uczniami z grup defaworyzowanych. Badania wskazują, że im większy udział uczniów z grup defaworyzowanych w interwencji, tym bardziej efektywne będzie jej działanie.

Podejścia te mogą być realizowane w odniesieniu do wszystkich uczniów lub mieć charakter ukierunkowany. Ukierunkowane i uzupełniające interwencje mogą być skuteczne i mogą stanowić wsparcie dla uczniów z grup defaworyzowanych, którzy mają zaległości w nauce. Należy jednak uwzględnić potencjalne negatywne skutki prowadzenia zajęć poza salą lekcyjną, takie jak opuszczanie innych lekcji lub utrata kontaktu z podstawowym programem nauczania.

Ogólnie rzecz biorąc, średni koszt wdrażania interwencji rozwijających umiejętności językowe w zakresie mowy oceniany jest jako bardzo niski. Koszty związane z tymi interwencjami wynikają głównie z zakupu książek, materiałów dydaktycznych oraz szkoleń, z których większość stanowi koszty początkowe.

Chociaż średni szacowany koszt wdrożenia interwencji rozwijających umiejętności językowe w zakresie mowy jest bardzo niski, możliwość zapewnienia szkoleń dla kadry pedagogicznej sprawia, że całkowity koszt może wahać się od bardzo niskiego do umiarkowanego.