Na czym to polega
Nauczanie indywidualne (ang. one to one tutition) polega na udzielaniu uczniowi intensywnego, indywidualnego wsparcia przez nauczyciela, asystenta nauczyciela lub inną dorosłą osobę. Może odbywać się poza standardowymi zajęciami lekcyjnymi jako dodatkowe nauczanie (na przykład w ramach wydłużenia czasu nauki w szkole lub szkoły letniej) albo stanowić zastępstwo za inne lekcje w planie ucznia.
Najważniejsze ustalenia
Nauczanie indywidualne jest jednym z najskuteczniejszych sposobów poprawy wyników uczniów. Może stanowić efektywną strategię udzielania ukierunkowanego wsparcia uczniom, którzy mają niskie wcześniejsze osiągnięcia lub napotykają trudności w nauce.
Największy wpływ osiąga się wtedy, gdy nauczanie indywidualne jest dodatkowe wobec regularnych lekcji i ściśle powiązane z ich treścią.
Należy jednak pamiętać, że nauczanie indywidualne jest kosztowne – zwłaszcza gdy prowadzą je nauczyciele. Alternatywne rozwiązania, takie jak nauczanie w małych grupach lub zajęcia prowadzone przez asystentów nauczyciela, przynoszą nieco mniejsze efekty, ale mogą być bardziej opłacalnym sposobem udzielania ukierunkowanego wsparcia.
W przypadku nauczania indywidualnego prowadzonego przez asystentów nauczyciela interwencje okazują się szczególnie skuteczne, gdy asystenci są doświadczeni, dobrze przeszkoleni i otrzymują odpowiednie wsparcie – na przykład prowadząc zajęcia według jasno określonego, ustrukturyzowanego programu.
Skuteczność
Badania wskazują, że nauczanie indywidualne może być bardzo skuteczne, zapewniając średnio ok. 5 dodatkowych miesięcy postępu w nauce.
Najlepsze efekty przynoszą krótkie, regularne sesje (ok. 30 minut, 3-5 razy w tygodniu) realizowane w określonym przedziale czasowym (do 10 tygodni). Dowody naukowe potwierdzają również, że nauczanie indywidualne powinno stanowić uzupełnienie, a nie zastępstwo regularnych lekcji – przy czym musi być ściśle powiązane z treściami nauczania. Nauczyciele powinni monitorować postępy uczniów, aby upewnić się, że nauczanie indywidualne rzeczywiście przynosi zamierzone efekty. Badania porównujące nauczanie indywidualne z nauczaniem w małych grupach dają różne wyniki. W niektórych przypadkach nauczanie indywidualne prowadziło do większych postępów, natomiast w innych nauczanie w grupach dwu- lub trzyosobowych było co najmniej równie skuteczne. Ta rozbieżność wyników może sugerować, że kluczowe znaczenie ma nie tyle liczba uczniów w grupie, ile jakość nauczania, którą można zapewnić dzięki pracy w bardzo małych zespołach.
Programy prowadzone przez asystentów nauczyciela lub wolontariuszy mogą mieć pozytywny wpływ, lecz zazwyczaj są mniej skuteczne niż te realizowane przez doświadczonych i odpowiednio przeszkolonych nauczycieli. Gdy nauczanie indywidualne prowadzą wolontariusze lub asystenci nauczyciela, badania wskazują, że szkolenie oraz stosowanie ustrukturyzowanego programu nauczania są konieczne, aby zapewnić skuteczność interwencji.
Co się kryje za średnią
Badania przeprowadzone w szkołach podstawowych wykazują większy wpływ nauczania indywidualnego (+6 miesięcy) w porównaniu ze szkołami średnimi (+4 miesiące).
Efekty w przypadku matematyki są znacznie niższe (+2 miesiące) niż w przypadku umiejętności czytania/pisania (+6 miesięcy).
Najlepsze wyniki osiągają programy obejmujące krótkie, regularne sesje (ok. 30 minut, 3-5 razy w tygodniu) prowadzone przez określony czas (do 10 tygodni).
W badaniach wykorzystujących technologie cyfrowe odnotowano porównywalne efekty.
Programy nauczania indywidualnego były realizowane w siedmiu krajach na świecie, a ich wyniki okazały się zbliżone.
Wyrównywanie różnic edukacyjnych
Badania przeprowadzone w Anglii wykazały, że uczniowie z grup defaworyzowanych zazwyczaj odnoszą dodatkowe korzyści z nauczania indywidualnego. Uczniowie o niższych osiągnięciach edukacyjnych szczególnie często czerpią z tego podejścia największe korzyści.
Nauczanie indywidualne może umożliwić uczniom osiąganie realnych postępów, zapewniając intensywne, ukierunkowane wsparcie dydaktyczne osobom, które wcześniej miały słabe wyniki w nauce lub są zagrożone pozostaniem w tyle za rówieśnikami. Takie podejście pozwala nauczycielowi lub tutorowi skupić się wyłącznie na potrzebach konkretnego ucznia i prowadzić zajęcia ściśle dostosowane do jego poziomu zrozumienia materiału. Nauczanie indywidualne zapewnia również większą liczbę interakcji i więcej informacji zwrotnej w porównaniu z nauczaniem całej klasy, co pozwala uczniom poświęcić więcej czasu na nowe lub trudne treści, pokonywać bariery w nauce i szybciej posuwać się naprzód w realizacji programu nauczania.
Wdrożenie w szkole
Nauczanie indywidualne przynosi efekty dzięki zapewnianiu dodatkowego wsparcia ukierunkowanego na konkretne potrzeby ucznia. Zmniejszenie liczby uczniów przypadających na jednego nauczyciela umożliwia bliższą i bardziej spersonalizowaną interakcję pomiędzy nauczycielem a uczniem. Wdrażając nauczanie indywidualne, szkoły powinny zadbać o to, aby kluczowe elementy tej metody przynosiły rzeczywiste korzyści, poprzez:
- dokładne zidentyfikowanie uczniów, którzy wymagają dodatkowego wsparcia,
- rozpoznanie braków w wiedzy uczniów objętych nauczaniem indywidualnym i dobór treści programowych adekwatnych do ich potrzeb,
- przygotowanie nauczycieli do prowadzenia wysokiej jakości interakcji z uczniami, w tym do udzielania dobrze zaplanowanej informacji zwrotnej,
- zapewnienie powiązania nauczania indywidualnego z treściami realizowanymi na lekcjach oraz umożliwienie współpracy nauczyciela z tutorem w zakresie omawiania przebiegu zajęć,
- monitorowanie wpływu nauczania indywidualnego na postępy uczniów i dostosowywanie wsparcia w zależności od uzyskanych wyników.
Nauczanie indywidualne może być prowadzone przez nauczycieli, przeszkolonych asystentów nauczyciela, mentorów edukacyjnych lub korepetytorów. Tego typu interwencje dydaktyczne realizowane są zazwyczaj w dłuższym okresie czasu – często przez kilka tygodni lub jeden semestr.
Koszty
Średni koszt nauczania indywidualnego jest umiarkowany. Dla szkół oznacza to głównie dodatkowe wydatki na wynagrodzenia oraz materiały dydaktyczne, z czego większość stanowią koszty powtarzalne. Koszty nauczania online są niższe niż zajęć prowadzonych stacjonarnie – ale gdy zajęcia prowadzą wykwalifikowani nauczyciele lub innego rodzaju specjaliści, koszty te są wyższe.
W przypadku nauczania w małych grupach prowadzonego przez nauczycieli lub asystentów nauczyciela wdrożenie wymaga znacznie większego nakładu czasu personelu niż w nauczaniu całej klasy. Ze względu na niższe koszty nauczanie w małych grupach może być rozsądnym rozwiązaniem pilotażowym przed wdrożeniem nauczania indywidualnego (zob. Nauczanie w małych grupach).
Oprócz czasu i kosztów, dyrektorzy szkół powinni rozważyć współpracę z dostawcami, których skuteczność została należycie potwierdzona. Aby zwiększyć efektywność nauczania indywidualnego prowadzonego w szkole, warto zapewnić doskonalenie zawodowe nauczycieli, asystentów i korepetytorów, obejmujące m.in. ocenianie kształtujące, wiedzę programową, metody nauczania i udzielanie informacji zwrotnej, co przyczyni się do budowania potencjału w szkole.
Siła dowodów
Siłę dowodów naukowych dotyczących nauczania indywidualnego oceniono jako umiarkowaną. Zidentyfikowano 123 badania spełniające kryteria włączenia do Przewodnika. Ocenę siły dowodów naukowych tej strategii jednak obniżono, ponieważ:
- duży odsetek badań nie był poddany niezależnej ewaluacji; ewaluacje realizowane przez organizacje powiązane z daną metodą – np. komercyjnych dostawców usług edukacyjnych – zwykle wykazują większy wpływ, co może zawyżać ogólną ocenę skuteczności badanej strategii;
- wyniki badań w ramach tego tematu charakteryzują się dużą, niewyjaśnioną zmiennością; każdy przegląd naukowy zawiera pewien zakres różnic w wynikach, dlatego należy analizować dane poza średnią; taka niewyjaśniona zmienność obniża pewność co do rezultatów, ponieważ nie da się jednoznacznie ustalić, w jaki sposób kontekst, metodologia lub przyjęte podejście wpływają na wynik badania.
Jak w przypadku każdego przeglądu badań naukowych, Przewodnik po Strategiach Edukacyjnych przedstawia średni wpływ poszczególnych podejść, uzyskany na podstawie wyników badań naukowych prowadzonych w środowisku szkolnym. Podczas wdrażania strategii w swojej placówce należy uwzględnić kontekst szkoły i korzystać z profesjonalnego osądu nauczycieli oraz kadry kierowniczej.
Liczba badań
123
Przegląd aktualizowany
lipiec 2021