Na czym to polega
Podział na grupy według osiągnięć (grupowanie wewnątrzklasowe) polega na organizowaniu uczniów w ramach ich zwyczajowej klasy na potrzeby określonych aktywności lub przedmiotów, takich jak język polski czy matematyka. Uczniowie o zbliżonym poziomie osiągnięć trafiają do jednej grupy – na przykład pracują przy konkretnych ławkach, ale wszystkich nadal uczy ten sam nauczyciel (i ewentualnie asystent). Zwykle realizują ten sam program nauczania, lecz na różnych poziomach trudności.
Celem tego rodzaju grupowania jest dopasowanie zadań, aktywności i wsparcia do aktualnych możliwości uczniów, aby każdemu z nich zapewnić wyzwanie na odpowiednim poziomie.
Grupowanie wewnątrzklasowe może obejmować wykorzystanie innych podejść, takich jak uczenie się we współpracy lub strategie ukierunkowane (zob. Strategie czytania ze zrozumieniem).
Choć grupowanie wewnątrzklasowe bywa określane mianem grupowania według zdolności, w tym opracowaniu używamy terminu „osiągnięcia” zamiast „zdolności”, ponieważ szkoły zazwyczaj wykorzystują miary bieżących wyników (nie zaś zdolności) do grupowania uczniów.
Najważniejsze ustalenia
Podział uczniów na grupy według poziomu osiągnięć w obrębie jednej klasy ma średnio pozytywny wpływ na poziomie ok. +2 miesięcy dodatkowego postępu. Siła dowodów jest jednak bardzo ograniczona, a wyniki poszczególnych badań wykazują znaczną zmienność.
Należy bardzo uważnie dobierać treści, które nadają się do grupowania wewnątrzklasowego. Wpływ na matematykę był pozytywny, ale średnie wyniki w zakresie umiejętności czytania i pisania wykazały brak różnic.
Należy rozważyć wpływ grupowania wewnątrzklasowego na uczniów o wcześniejszych niższych osiągnięciach, jak również bacznie monitorować ich zaangażowanie i postawy wobec nauki.
Jedną z zalet takiego grupowania jest większa elastyczność organizacyjna. Uczniowie czynią postępy w różnym tempie, toteż bardzo ważne jest regularne monitorowanie i ocenianie, by uniknąć nietrafnego przydziału i zapewnić wszystkim uczniom odpowiedni poziom wyzwań.
Skuteczność
Średni wpływ grupowania w obrębie klasy według poziomu osiągnięć wynosi ok. +2 miesięcy dodatkowego postępu w ciągu roku.
Grupowanie wewnątrzklasowe może też wpływać na uczniów w szerszej perspektywie, np. na ich poczucie własnej sprawczości czy pewność siebie. Część badań wskazuje, że grupowanie uczniów może mieć długoterminowe negatywne konsekwencje dla postaw i zaangażowania uczniów o niższych wynikach szkolnych, na przykład poprzez osłabianie przekonania, że ich osiągnięcia mogą się poprawić dzięki podejmowanym wysiłkom.
Co się kryje za średnią
Korzyści wynikające z tego podejścia są bardziej widoczne w przypadku uczniów szkół podstawowych (ok. +3 miesiące), natomiast w szkołach średnich nie odnotowano takiego wpływu – choć należy przyznać, że liczba badań przeprowadzonych w szkołach średnich jest niewielka.
Wpływ jest większy w przypadku matematyki (ok. +4 miesiące) niż innych przedmiotów.
Wyrównywanie różnic edukacyjnych
Podobnie jak w przypadku grupowania międzyklasowego (zob. Setting i streaming) badania sugerują, że nauczyciele mogą mieć niższe oczekiwania w stosunku do uczniów z grup defaworyzowanych, co zwiększa prawdopodobieństwo ich przydzielenia do niższych grup. Jeśli grup nie zorganizowano w sposób elastyczny, a wpływ grupowania na zaangażowanie i motywację uczniów nie jest monitorowany, grupowanie wewnątrzklasowe może mieć negatywne skutki dla uczniów z grup defaworyzowanych.
Wdrożenie w szkole
Dostosowując nauczanie do potrzeb uczniów oraz ich wcześniejszej wiedzy, nauczyciele mogą skuteczniej wspierać, rozwijać i angażować uczniów w proces uczenia się.
Skuteczne wdrażanie grupowania wewnątrzklasowego może obejmować:
- efektywne wykorzystanie oceniania, aby zidentyfikować wcześniejszą wiedzę i rozumienie uczniów oraz potencjalne bariery w uczeniu się;
- elastyczne grupowanie uczniów, aby wiedzieli, że zdolności nie są niezmienne i mogą się rozwijać;
- dostosowanie nauczania do potrzeb uczniów, zapewniając ukierunkowane wsparcie tym, którzy mają trudności;
- przeformułowywanie pytań i treści lekcji, by zapewnić większe wsparcie (tzw. budowanie rusztowania) lub dodatkowe wyzwania dla uczniów potrzebujących pogłębionej pracy;
- uważne monitorowanie wpływu grupowania na zaangażowanie i motywację uczniów.
Dowody wskazują na wyższy wpływ w matematyce niż w innych przedmiotach. Nauczyciele powinni zatem starannie dobierać odpowiednie treści do pogrupowanych uczniów według poziomu osiągnięć w obrębie jednej klasy.
Interwencje oparte na grupowaniu uczniów w obrębie klasy można stosować tak często, jak jest to potrzebne w codziennej praktyce nauczyciela. Grupowanie wewnątrzklasowe może mieć charakter tymczasowy, wykorzystywany do realizacji określonych zadań, lub może przyjąć formę regularnej praktyki, w której plan ustawienia miejsc w klasie jest powiązany z wcześniejszymi osiągnięciami uczniów. Przy tym drugim uzasadnieniu należy jednak zachować szczególną ostrożność – jeśli uczniowie nie mają możliwości swobodnego przechodzenia między grupami, u niektórych może dojść do spadku pewności siebie, co może doprowadzić do mniejszego zaangażowania, a w konsekwencji do niższych osiągnięć.
Koszty
Ogólnie rzecz biorąc, mediana kosztu wdrożenia grupowania wewnątrzklasowego oceniana jest jako bardzo niska. Koszty wynikają głównie z konieczności przygotowania dodatkowych materiałów dydaktycznych (np. kart pracy, podpowiedzi) dostosowanych do potrzeb grup o różnym poziomie wcześniejszych osiągnięć.
Szacunki te zakładają, że szkoły już ponoszą koszty związane z czasem pracy nauczycieli, metodami oceniania oraz ewentualnie oprogramowaniem IT służącym monitorowaniu potrzeb i osiągnięć uczniów. Są to koszty konieczne do wdrożenia grupowania wewnątrzklasowego – w przeciwnym razie całkowite koszty mogłyby być znacznie wyższe.
Siła dowodów
Siłę dowodów naukowych dotyczących podziału uczniów na grupy według osiągnięć oceniono jako bardzo niską. Zidentyfikowano jedynie 22 badania, które spełniły kryteria włączenia do Przewodnika. Ocenę siły dowodów naukowych tej strategii obniżono, ponieważ jedynie niewielki odsetek badań przeprowadzono w ostatnich latach, co może oznaczać, że nie odzwierciedlają one w pełni aktualnej praktyki dydaktycznej.
Jak w przypadku każdego przeglądu badań naukowych, Przewodnik po Strategiach Edukacyjnych przedstawia średni wpływ poszczególnych podejść, uzyskany na podstawie wyników badań naukowych prowadzonych w środowisku szkolnym. Podczas wdrażania strategii w swojej placówce należy uwzględnić kontekst szkoły i korzystać z profesjonalnego osądu nauczycieli oraz kadry kierowniczej.
Liczba badań
22
Przegląd aktualizowany
sierpień 2021