Na czym to polega
Koncepcja stylów uczenia się zakłada, że każdy uczeń posiada określone, indywidualne podejście do nauki, czyli tzw. styl uczenia się. Według tej teorii nauczanie jest bardziej efektywne, jeśli treści są przekazywane w sposób dopasowany do tego stylu. Na przykład uczniowie sklasyfikowani jako słuchowcy powinni uczyć się głównie poprzez opowiadania i dyskusje, a mniej przez tradycyjne ćwiczenia pisemne.
Najważniejsze ustalenia
Ponieważ liczba wysokiej jakości badań nad stylami uczenia się jest bardzo niska, w Przewodniku nie podano żadnego oszacowania ich wpływu na postępy uczniów. Jeśli szkoły mimo to decydują się na takie rozwiązania, warto, aby uważnie monitorowały ich efekty i minimalizowały ryzyko ewentualnych negatywnych skutków.
Ponieważ uczniowie rzadko przejawiają jeden dominujący styl uczenia się, ograniczanie ich doświadczeń dydaktycznych wyłącznie do działań zgodnych z zadeklarowanymi preferencjami może utrudniać ich rozwój i hamować postępy w nauce. Zjawisko to szczególnie dotyczy młodszych uczniów szkół podstawowych, u których preferencje i strategie uczenia się nie są jeszcze ustalone i charakteryzują się dużą elastycznością. Dlatego w tym okresie warto wspierać różnorodne sposoby uczenia się, zamiast ograniczać ucznia tylko i wyłącznie do jednego stylu uczenia się.
Etykietowanie uczniów jako posiadających określony styl uczenia się może podważać ich przekonanie, że sukces zależy od własnego wysiłku. Uczniowie są wówczas skłonniejsi do wymówek i usprawiedliwiania braku postępu konfliktem stylów uczenia się.
Zamiast koncentrować się na stylach uczenia się, które nie znajdują potwierdzenia w badaniach, warto skupić się na rozwijaniu motywacji uczniów i umiejętności samoregulacji, gdyż to właśnie one w największym stopniu sprzyjają zaangażowaniu i postępom w nauce.
Nauczyciel powinien wspierać uczniów w przejmowaniu odpowiedzialności za własne uczenie się i pomagać im w rozwijaniu indywidualnych, skutecznych strategii uczenia się, które prowadzą do trwałego sukcesu.
Skuteczność
Jak dotychczas nie opracowano rzetelnych badań empirycznych, które w sposób naukowy potwierdzałyby skuteczność teorii stylów uczenia się – w efekcie nie można określić żadnego wiarygodnego wskaźnika postępu uczniów wyrażonego w miesiącach. Innymi słowy, brakuje dowodów na to, że dostosowanie nauczania do stylów uczenia się przynosi wymierne efekty edukacyjne.
Obecnie nie są dostępne żadne wiarygodne i spójne dowody naukowe na istnienie zestawu stylów uczenia się, które można by rzetelnie wykorzystać do diagnozowania faktycznych różnic w potrzebach edukacyjnych uczniów. W praktyce oznacza to, że testy stylów uczenia się nie stanowią wiarygodnego narzędzia dydaktycznego. Dostępne badania wskazują, że przypisywanie uczniów do grup na podstawie ich domniemanego stylu uczenia się nie przynosi pozytywnych efektów dydaktycznych. Skuteczniejsze jest stosowanie różnorodnych metod i form pracy, które pozwalają każdemu uczniowi rozwijać różne strategie uczenia się. Należy szczególnie unikać etykietowania uczniów szkół podstawowych. Nie można pozwolić, by dochodzili do wniosku, że niepowodzenia wynikają z ich stylu uczenia się. Takie przekonania ograniczają motywację, osłabiają poczucie sprawczości i zniechęcają dziecko do podejmowania wysiłku w nauce.
Preferencje uczniów dotyczące sposobu uczenia się są zmienne i zależne od kontekstu. Istnieją pewne dowody, że niektóre strategie poznawcze mogą być bardziej efektywne przy określonych typach zadań (np. wizualizacja w matematyce), jednak nie stanowi to podstawy do przypisywania uczniom stałych stylów uczenia się. Zamiast tego warto elastycznie dobierać metody do treści i celu lekcji. Badania, w których próbowano dostosowywać sposoby nauczania do zidentyfikowanych stylów uczenia się uczniów, nie wykazały przekonujących dowodów na skuteczność takiego podejścia. Nie zaobserwowano istotnych korzyści, zwłaszcza wśród uczniów o niższych osiągnięciach. Wskazuje to, że dopasowanie nauczania do stylów uczenia się nie jest efektywną strategią wspierania postępów w nauce. Wpływ nauczania opartego na stylach uczenia się jest z reguły niewielki, a w niektórych przypadkach wręcz negatywny.
Wyrównywanie różnic edukacyjnych
Badania nie wykazują, by nauczanie dostosowane do stylów uczenia się miało wpływ na wyniki uczniów. W konsekwencji grupowanie uczniów według stylów uczenia się nie jest skuteczną strategią wyrównywania różnic w osiągnięciach edukacyjnych. Wręcz przeciwnie – może prowadzić do utrwalania niższych oczekiwań wobec części uczniów, zwłaszcza tych z trudnościami w nauce.
Adaptacyjne nauczanie traci wartość, jeśli nauczyciele obniżają oczekiwania wobec niektórych uczniów. Należy unikać etykietowania dzieci oraz wyjaśniania ich niepowodzeń stylem uczenia się, gdyż może to negatywnie wpływać na ich motywację i wiarę we własne możliwości. Jest to szczególnie niebezpieczne w przypadku uczniów z grup defaworyzowanych, którzy przeciętnie osiągają niższe wyniki początkowe i są bardziej narażeni na utrwalenie niskich oczekiwań wobec siebie.
Wdrożenie w szkole
Obecnie niedostępne są wiarygodne dowody na to, że można rzetelnie diagnozować potrzeby uczniów poprzez style uczenia się. Nauczyciele, którzy chcą skutecznie dostosowywać nauczanie, powinni stosować inne, potwierdzone praktyki dydaktyczne, takie jak:
- zrozumienie różnic między uczniami, w tym ich różnych poziomów wiedzy początkowej oraz barier w uczeniu się;
- stosowanie nauczania responsywnego – obejmującego modelowanie, wyjaśnienia i stopniowe wprowadzanie samodzielności – oraz zapewnianie wszystkim uczniom wysokiej jakości informacji zwrotnej;
- udzielanie ukierunkowanego wsparcia dydaktycznego tam, gdzie zidentyfikowano konkretne potrzeby edukacyjne;
- wspieranie uczniów w planowaniu, monitorowaniu i ocenianiu własnego procesu uczenia się;
- uważne monitorowanie wpływu dzielenia uczniów na grupy na ich postępy, motywację i zachowanie.
Jest to podejście realizowane bezpośrednio w klasie podczas zajęć, które wdrażają nauczyciele bądź asystenci nauczyciela.
Koszty
Wdrożenie strategii opartej na teorii stylów uczenia się nie jest kosztowne wdrożenia, ale brak dowodów na skuteczność tej teorii czyni ją mało wartościową dydaktycznie. Co więcej, dostępne testy stylów uczenia się są pozbawione rzetelności, dlatego ich stosowanie nie ma uzasadnienia naukowego.
Siła dowodów
Nie są dostępne żadne rygorystyczne badania potwierdzające skuteczność nauczania opartego na stylach uczenia się, dlatego wiarygodność dowodów naukowych w tym obszarze oceniono jako znikomą. Nie prezentujemy wskaźnika przyrostu postępów dla tej metody, ponieważ żadne badanie nie spełniło ustalonych kryteriów włączenia do Przewodnika.
Liczba badań
0
Przegląd aktualizowany
październik 2025