Na czym to polega
Tutoring rówieśniczy obejmuje różne formy pracy, w których uczniowie działają w parach lub małych grupach, udzielając sobie nawzajem bezpośredniego wsparcia dydaktycznego. Mogą to być między innymi:
- tutoring międzyrocznikowy, w którym starszy uczeń pełni rolę tutora i pracuje z młodszym uczniem lub grupą uczniów;
- tutoring w ramach tej samej grupy wiekowej, w którym uczniowie w tym samym wieku mają stałe role – tutor i uczeń (ang. tutee);
- wzajemny tutoring rówieśniczy, w którym uczniowie (zazwyczaj w tym samym wieku) na zmianę pełnią rolę tutora i ucznia.
Wspólną cechą wszystkich form jest to, że uczniowie biorą odpowiedzialność za część procesu nauczania oraz za ocenę własnych postępów.
Ocenianie rówieśnicze polega na tym, że tutor udziela uczniowi informacji zwrotnej dotyczącej jego pracy, co może przybierać różne formy, np. utrwalanie wiedzy lub korygowanie błędnych przekonań.
Tutoring rówieśniczy częściowo pokrywa się z podejściem uczenia się przez współdziałanie, które stanowi odrębny temat w Przewodniku. Inne formy tutoringu, w których nauczyciel lub dorosły pełni rolę tutora, to Nauczanie w małych grupach i Nauczanie indywidualne.
Najważniejsze ustalenia
Tutoring rówieśniczy ma średnio pozytywny wpływ zarówno na tutorów, jak i na uczniów, którym udzielają wsparcia. Może stanowić opłacalne rozwiązanie w realizacji nauczania indywidualnego lub nauczania w małych grupach w szkole.
Największą skuteczność tutoring rówieśniczy osiąga wtedy, gdy jest wykorzystywany do utrwalania lub powtarzania materiału, a nie do wprowadzania nowych treści.
Szkolenie nauczycieli i tutorów jest niezbędne z perspektywy powodzenia działań tutoringowych. Konieczne jest przeznaczenie odpowiedniej ilości czasu na przygotowanie zarówno kadry, jak i uczniów-tutorów, aby szkolenie zapewniało jasną strukturę procesu tutoringu oraz pozwalało na systematyczne wprowadzanie ulepszeń w miarę realizacji programu.
Tutoring rówieśniczy może być szczególnie skuteczny w przypadku uczniów o niższych osiągnięciach edukacyjnych, którzy pełnią rolę uczniów w tym procesie. Takie podejście sprzyja wyrównywaniu różnic między nimi a ich rówieśnikami.
Skuteczność
Tutoring rówieśniczy wykazuje pozytywny wpływ na proces uczenia się, odpowiadający średnio ok. 6 miesiącom dodatkowego postępu w ciągu roku szkolnego. Badania wskazują na korzyści zarówno dla tutorów, jak i uczniów oraz dla szerokiego zakresu grup wiekowych. Choć wszyscy uczniowie mogą odnosić korzyści z udziału w tutoringu rówieśniczym, istnieją dowody, że uczniowie o niższych osiągnięciach edukacyjnych oraz uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi osiągają największe postępy.
Skuteczność tutoringu rówieśniczego wzrasta, gdy uczniowie otrzymują wsparcie zapewniające wysoką jakość interakcji między rówieśnikami – na przykład poprzez stosowanie schematów pytań podczas sesji tutoringowych oraz szkolenia i informację zwrotną dla tutorów. W przypadku tutoringu międzyrocznikowego badania wskazują, że różnica wieku poniżej 3 lat jest najbardziej optymalna. Różnica wieku musi być zarazem na tyle wystarczająca, by zadania stanowiły wyzwanie dla ucznia, a jednocześnie były na tyle nieskomplikowane, by tutor mógł udzielić skutecznego wsparcia. Regularne sesje tutoringowe (4–5 razy w tygodniu) trwające do 10 tygodni są bardziej efektywne niż programy dłuższe lub mniej intensywne.
Skuteczne programy tutoringu rówieśniczego mogą również przynosić dodatkowe korzyści, np. wzmacnianie rozwoju społecznego i osobistego uczniów, podnoszenie ich pewności siebie oraz motywacji do uczenia się.
Co się kryje za średnią
Wpływ tutoringu rówieśniczego jest nieco wyższy w przypadku uczniów szkół średnich (+7 miesięcy postępu) niż uczniów szkół podstawowych (+5 miesięcy).
Średni wpływ tej metody jest podobny w zakresie matematyki i umiejętności językowych; może być skuteczny w nauczaniu różnych przedmiotów szkolnych.
Uczniowie o niższych osiągnięciach edukacyjnych odnoszą większe korzyści z bycia uczniami w procesie tutoringu (+6 miesięcy) niż uczniowie osiągający wyższe wyniki.
W wielu badaniach testowano tutoring rówieśniczy z wykorzystaniem technologii cyfrowych, uzyskując podobne rezultaty ogólne.
W przypadku tutoringu międzyrocznikowego większą skuteczność obserwuje się, gdy tutorzy i uczniowie nie są dobierani według poziomu osiągnięć. Podobna zależność może występować również w przypadku tutoringu w ramach tej samej grupy wiekowej, choć wyniki badań w tym zakresie są mniej jednoznaczne.
Wyrównywanie różnic edukacyjnych
Choć istnieje niewiele badań dotyczących uczniów z grup defaworyzowanych, wyniki pokazują, że uczniowie o niższych osiągnięciach edukacyjnych zazwyczaj odnoszą dodatkowe korzyści z udziału w tutoringu rówieśniczym. Programy tutoringu prowadzonego przez rówieśników mogą pomóc uczniom w wyrównywaniu braków w nauce, oferując ukierunkowane wsparcie służące utrwalaniu wiedzy zdobytej na lekcjach, ćwiczeniu umiejętności oraz identyfikowaniu i korygowaniu błędnych przekonań. Niektóre dowody sugerują, że tutoring rówieśniczy daje tutorom możliwość powtórzenia i utrwalenia własnych umiejętności, wcześniej zdobytej wiedzy oraz rozwinięcia metapoznawczego rozumienia omawianych zagadnień.
Tutoring rówieśniczy: tutorzy
W tutoringu rówieśniczym uczniowie są nauczani przez innych uczniów — zazwyczaj w tym samym wieku lub nieco starszych. Ta część analizy koncentruje się na wpływie nauczania w ramach tutoringu rówieśniczego na samych tutorów.
Niektóre szkoły wyrażają obawy, że tutorzy mogą nie odnosić korzyści z udziału w programie, a tym samym tracić czas przeznaczony na własną naukę. Jednak wyniki badań wskazują, że wpływ tutoringu rówieśniczego na tutorów jest porównywalny z ogólnym efektem tej metody, czyli średnio ok. 6 miesięcy dodatkowego postępu w nauce.
Baza dowodowa dotycząca wpływu tutoringu rówieśniczego na tutorów jest jednak słabsza niż ogólna baza badań nad tym podejściem, ponieważ tylko 13 spośród 145 analizowanych badań uwzględniało wpływ tej metody na osoby pełniące rolę tutorów.
Wzajemny tutoring rówieśniczy
W ramach wzajemnego tutoringu rówieśniczego uczniowie na zmianę pełnią rolę tutora i ucznia (zazwyczaj podczas tej samej sesji zajęciowej). Każdy uczeń ma więc możliwość zarówno uczenia się od rówieśnika, jak i nauczania go.
Wpływ wzajemnego tutoringu rówieśniczego jest zazwyczaj nieco wyższy niż średni efekt ogólny tej metody — wynosi średnio ok. 7 miesięcy dodatkowego postępu w nauce. Wyniki badań wskazują, że jest to obiecujący sposób wdrażania tutoringu rówieśniczego w praktyce szkolnej.
Wdrożenie w szkole
Tutoring rówieśniczy opiera się na bliskiej współpracy między dwoma lub większą liczbą uczniów, w której uczestnicy przejmują odpowiedzialność za elementy procesu nauczania oraz za ocenę własnych postępów. Wdrażając programy tutoringu rówieśniczego, szkoły powinny zastanowić się, jak zapewnić wysoką jakość interakcji między uczniami. Można to osiągnąć poprzez:
- starannie zaplanowane zadania, by sesje koncentrowały się na wykorzystaniu posiadanej już wiedzy;
- szkolenie dla uczniów-tutorów w zakresie technik nauczania, takich jak modelowanie wiedzy, korygowanie typowych błędnych przekonań, udzielanie informacji zwrotnej oraz ocenianie postępów;
- uważne dobieranie par tutor–uczeń, aby współpraca była efektywna i wspierająca;
- dostarczanie pomocy dydaktycznych i schematów uczenia się, które pomagają tutorom planować przebieg nauki i określać rodzaje pytań, jakie warto zadawać uczniom.
Programy tutoringu rówieśniczego są zazwyczaj realizowane w formie intensywnych cykli trwających od 4 do 10 tygodni. Stosowane podejścia mogą obejmować tutoring międzyrocznikowy lub tutoring w ramach tej samej grupy wiekowej (najczęściej w parach). W niektórych programach relacja tutor–uczeń ma charakter stały, natomiast w innych uczestnicy wymieniają się rolami, realizując wzajemny tutoring rówieśniczy.
Koszty
Średni koszt wdrożenia tutoringu rówieśniczego jest oceniany jako bardzo niski. Koszty ponoszone przez szkoły dotyczą głównie szkoleń nauczycieli oraz materiałów dydaktycznych. Realizacja tutoringu rówieśniczego wymaga również umiarkowanego nakładu czasu pracy nauczycieli, w porównaniu z innymi strategiami dydaktycznymi.
Oprócz kwestii czasu i kosztów dyrekcja szkoły powinna rozważyć, jak maksymalnie podnieść jakość interakcji między uczniami w trakcie tutoringu oraz zapewnić odpowiednią ilość czasu na monitorowanie i doskonalenie przyjętych rozwiązań. Korzystając z gotowych programów, szkoły powinny oceniać jakość i wiarygodność dowodów naukowych, na których opiera się dane podejście.
Siła dowodów
Siłę dowodów naukowych dotyczących tutoringu rówieśniczego ocenia się jako wysoką. Zidentyfikowano 145 badań, które spełniły kryteria włączenia do Przewodnika. Ocenę siły dowodów naukowych tej strategii jednak obniżono, ponieważ znaczny odsetek badań nie został poddany niezależnej ewaluacji. Ewaluacje prowadzone przez organizacje powiązane z danym podejściem dydaktycznym (np. przez komercyjnych dostawców programów edukacyjnych) zazwyczaj wykazują większy wpływ, co może zniekształcać ogólny wynik dla danej strategii.
Jak w przypadku każdego przeglądu badań naukowych, Przewodnik po Strategiach Edukacyjnych przedstawia średni wpływ poszczególnych podejść, uzyskany na podstawie wyników badań naukowych prowadzonych w środowisku szkolnym. Podczas wdrażania strategii w swojej placówce należy uwzględnić kontekst szkoły i korzystać z profesjonalnego osądu nauczycieli oraz kadry kierowniczej.
Liczba badań
145
Przegląd aktualizowany
maj 2025