Uczenie się oparte na pełnym opanowaniu materiału

Koncepcję uczenia się opartego na pełnym opanowaniu materiału (ang. mastery learning) opracowano w latach sześćdziesiątych XX wieku. Zgodnie z pierwotną definicją tego podejścia cele uczenia się pozostają stałe, natomiast czas potrzebny uczniom na osiągnięcie biegłości lub kompetencji w danym zakresie może się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb każdego ucznia.

Materiał nauczania zostaje podzielony na bloki lub jednostki tematyczne z określonymi celami i oczekiwanymi rezultatami. Uczniowie muszą wykazać się biegłością w teście podsumowującym dany moduł – zazwyczaj oznacza to uzyskanie co najmniej 80% punktów – zanim przejdą do nowego materiału. Uczniowie, którzy nie osiągną wymaganego poziomu biegłości, otrzymują dodatkowe wsparcie w postaci różnorodnych strategii dydaktycznych, takich jak np. bardziej intensywne nauczanie, tutoring, wspólne uczenie się z rówieśnikami, praca w małych grupach, dodatkowe zadania domowe. Uczniowie kontynuują cykl nauki i testowania, aż spełnią kryteria osiągnięcia biegłości.

Nowsze podejścia do mastery learning nie zawsze zawierają wszystkie te elementy. W niektórych modelach bez progu procentowego klasa przechodzi do nowego materiału, gdy nauczyciel uzna, że większość uczniów opanowała dane zagadnienie. Czas poświęcony na naukę jest wówczas dostosowywany do tempa postępów klasy. W innych podejściach uczniowie również muszą wykazać się biegłością przed przejściem dalej, jednak nie określa się sztywnego progu (np. 80%).

Uczenie się oparte na pełnym opanowaniu materiału należy odróżnić od pokrewnego podejścia określanego czasem jako „nauczanie oparte na pełnym opanowaniu materiału” (ang. teaching for mastery). Termin ten jest często używany w odniesieniu do metod nauczania matematyki stosowanych w miejscach cechujących się wysokimi wynikami edukacyjnymi w Azji Wschodniej (np. w Szanghaju czy w Singapurze). Podobnie jak w przypadku mastery learning, cel nauczania dla pełnego opanowania materiału polega na tym, by wszyscy uczniowie osiągnęli głębokie zrozumienie i kompetencję w omawianym temacie. Istnieją jednak istotne różnice między tymi podejściami. Teaching for mastery opiera się na nauczaniu frontalnym, prowadzonym przez nauczyciela. Wszyscy uczniowie realizują ten sam materiał lekcyjny; stosuje się pomoce dydaktyczne i reprezentacje wizualne. Choć niektóre elementy teaching for mastery opierają się na wynikach badań, stosunkowo niewiele interwencji tego typu formalnie oceniono pod kątem ich wpływu na osiągnięcia uczniów. Większość badań w tej kategorii dotyczy zatem mastery learning, które należy wyraźnie odróżnić od teaching for mastery.

Uczenie się oparte na pełnym opanowaniu materiału przynosi średnio 5 dodatkowych miesięcy postępu w nauce w ciągu roku szkolnego.

Jednak za tą średnią kryje się znaczna zmienność wyników. Badania wskazują, że najistotniejsze znaczenie ma ustalenie wysokiego progu wymaganego do uznania biegłości – zazwyczaj na poziomie 80–90%. Dla porównania, skuteczność podejścia znacznie spada, gdy uczniowie pracują w indywidualnym tempie, bez wspólnego progu i bez wspólnego rytmu nauki (zob. także Nauczanie zindywidualizowane).

Mastery learning okazuje się szczególnie efektywne, gdy uczniowie mają możliwość pracy w grupach lub zespołach i biorą odpowiedzialność za wspieranie postępów swoich rówieśników (zob. także Uczenie się przez współdziałanie oraz Tutoring rówieśniczy). 

Mastery learning ma na celu zapewnienie, że wszyscy uczniowie opanowali najważniejsze pojęcia, zanim przejdą do kolejnego tematu. Stanowi to alternatywę dla tradycyjnych metod nauczania, w których część uczniów może pozostawać w tyle, a luki w zrozumieniu z czasem się pogłębiają. Uczenie się oparte na pełnym opanowaniu materiału może pomóc w rozwiązaniu tego problemu, zapewniając dodatkowy czas i wsparcie uczniom, którzy nie przyswoili materiału lub potrzebują więcej czasu, by opanować nowe umiejętności i wiedzę.

Aby podejście to było skuteczne w przypadku uczniów z brakami w opanowaniu materiału, należy udzielić im ukierunkowanego wsparcia. Strategie, które jedynie budują kolejne treści na wcześniej przedstawionej wiedzy, ale nie oferują dodatkowej pomocy uczniom pozostającym w tyle, nie przyczynią się do zmniejszenia różnic edukacyjnych.

Średnie koszty wdrożenia podejścia mastery learning ocenia się jako bardzo niskie. Większość wydatków wynika z konieczności szkoleń i doskonalenia zawodowego nauczycieli, które zazwyczaj stanowią koszt początkowy związany z wprowadzeniem nowego sposobu pracy.

Choć przeciętny koszt jest bardzo niski, różnice w cenach szkoleń oraz możliwość finansowania dodatkowych szkoleń lub zatrudnienia personelu, by zapewnić większą elastyczność w organizacji zajęć, mogą sprawić, że całkowite koszty będą się wahały od bardzo niskich do umiarkowanych.

Wdrażanie uczenia się opartego na pełnym opanowaniu materiału wymaga również umiarkowanego nakładu czasu pracy nauczycieli w porównaniu z innymi strategiami. Dyrektorzy szkół powinni uwzględnić ten dodatkowy czas i zastanowić się, z jakich innych działań można zrezygnować, by umożliwić nauczycielom udzielenie uczniom potrzebnego wsparcia.

Oprócz kwestii czasu i kosztów, dyrekcja szkoły powinna również zastanowić się, jak najlepiej wspierać uczniów mających trudności – a jednocześnie unikać sytuacji, w której inni uczniowie nudzą się lub frustrują, gdy muszą czekać, aż pozostali opanują dany materiał.