Na czym to polega
Udział w zajęciach artystycznych obejmuje zaangażowanie w działania artystyczne i twórcze, takie jak np. taniec, teatr, muzyka, malarstwo, rzeźba. Może się on odbywać w ramach programu nauczania lub jako zajęcia pozalekcyjne. Uczestnictwo w zajęciach artystycznych można również integrować z innymi obszarami nauczania – na przykład wykorzystanie dramy w celu zwiększenia zaangażowania uczniów i rozwijania języka mówionego przed napisaniem tekstu.
Zajęcia artystyczne mogą odbywać się regularnie (np. co tydzień lub co miesiąc) bądź intensywnie (jak w przypadku szkół letnich czy kursów wyjazdowych). Choć same w sobie mają istotną wartość edukacyjną, niniejszy dokument koncentruje się na ich wpływie na wyniki w nauce – zwłaszcza w zakresie nauki czytania i pisania oraz matematyki.
Najważniejsze ustalenia
Udział w zajęciach artystycznych może mieć pozytywny wpływ na wyniki w nauce w innych obszarach nauczania. Przedstawione tu badania podsumowują wpływ zajęć artystycznych na osiągnięcia edukacyjne. Należy jednak należy pamiętać, że mają one wartość samą w sobie, a ich znaczenie wykracza poza wyniki z matematyki czy języka polskiego. Jeśli celem zajęć artystycznych jest poprawa wyników nauczania, należy jasno zidentyfikować związek między wybraną interwencją a konkretnymi rezultatami, które szkoła chce osiągnąć. Metody oparte na uczestnictwie w zajęciach artystycznych mogą również stanowić sposób na ponowne zaangażowanie starszych uczniów w naukę, choć nie zawsze przekłada się to bezpośrednio na lepsze wyniki. Dlatego warto rozważyć, w jaki sposób zwiększone zaangażowanie uczniów można wykorzystać do poprawy jakości nauczania i uczenia się.
Skuteczność
Ogólnie rzecz biorąc, udział w zajęciach artystycznych ma pozytywny, choć umiarkowany wpływ na osiągnięcia w innych dziedzinach nauki – średnio odpowiada to dodatkowym 3 miesiącom postępu w nauce.
Poprawę wyników odnotowano w takich obszarach jak kompetencje językowe, matematyka i nauki przyrodnicze. Korzyści zaobserwowano zarówno w szkołach podstawowych, jak i średnich.
Niektóre formy zajęć artystycznych są powiązane z konkretnymi efektami edukacyjnymi – na przykład istnieją dowody na pozytywny wpływ dramy na umiejętność pisania oraz związek między nauką muzyki a rozwijaniem orientacji przestrzennej.
W badaniach konsekwentnie wskazuje się także na szersze korzyści, takie jak bardziej pozytywne nastawienie do nauki czy poprawa dobrostanu uczniów.
Co kryje się za średnią?
Wpływ udziału w zajęciach artystycznych jest podobny zarówno w szkołach podstawowych, jak i średnich.
Silniejsze efekty obserwuje się w przypadku pisania i matematyki niż czytania.
Wyrównywanie różnic edukacyjnych
Nauczanie kreatywności i umiejętności artystycznych ma wartość samą w sobie. Zapewnienie uczniom z mniej uprzywilejowanych środowisk dostępu do bogatej i inspirującej edukacji artystycznej jest bardzo ważne. Uczestnictwo w działaniach artystycznych realizowane jest w ramach podstawy programowej lub jako działania pozalekcyjne czy wyjazdy – przy czym te ostatnie mogą stanowić barierę finansową dla uczniów z rodzin o niższych dochodach.
Niektóre dowody z badań wskazują na związek przyczynowy między uczestnictwem w działaniach artystycznych a ogólnymi wynikami w nauce. Jeśli kulturę i sztukę wykorzystuje się jako narzędzie wspierające osiągnięcia edukacyjne uczniów z grup defaworyzowanych, szkoły powinny uważnie monitorować, czy ten cel faktycznie zostaje osiągnięty.
Wdrożenie w szkole
Udział w działaniach artystycznych obejmuje szerokie spektrum dziedzin – od tradycyjnych sztuk plastycznych, przez teatr, taniec, poezję i twórcze pisanie, po strategie nauczania wykorzystujące elementy artystyczne, takie jak pedagogika oparta na dramie. Elementy edukacji artystycznej mogą obejmować m.in.:
- bezpośrednie nauczanie umiejętności i technik twórczych;
- możliwość praktyki i refleksji nad własnymi mocnymi stronami oraz identyfikacji obszarów do poprawy;
- dostęp do materiałów, sprzętu, zajęć pozalekcyjnych i wydarzeń kulturalnych.
Edukacja artystyczna może być realizowana w formie regularnych lekcji lub cyklicznych comiesięcznych zajęć, kółek zainteresowań po lekcjach, zajęć w małych grupach lub indywidualnych lekcji, a także jako program obejmujący całą szkołę. Zajęcia artystyczne mogą być również prowadzone w ramach intensywnych programów, takich jak szkoły letnie czy kursy wyjazdowe.
Koszty
Średni koszt edukacji artystycznej jest oceniany jako bardzo niski, choć w zależności od formy zajęć może się wahać od bardzo niskiego do wysokiego. Koszty dla szkół wynikają głównie z doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz zakupu materiałów dydaktycznych. Wydatki są większe, gdy zajęcia odbywają się poza godzinami lekcyjnymi lub obejmują małe grupy bądź indywidualne lekcje prowadzone przez nauczycieli-specjalistów.
Wdrażanie edukacji artystycznej wymaga niewielkiej ilości dodatkowego czasu pracy nauczycieli w porównaniu z innymi metodami, ponieważ stanowi część podstawowego programu nauczania. Zajęcia artystyczne mogą również angażować profesjonalnych artystów lub dyplomowanych nauczycieli muzyki i teatru.
Oprócz kwestii czasu i kosztów dyrektorzy szkół powinni rozważyć, jak najlepiej wspierać rozwój zawodowy nauczycieli, by skutecznie integrowali elementy sztuki (takie jak drama, sztuki wizualne czy muzyka) w codziennej pracy dydaktycznej oraz oceniali ich wpływ na wyniki uczniów.
Siła dowodów
Siłę dowodów naukowych dotyczących udziału w zajęciach artystycznych oceniono jako umiarkowaną. Zidentyfikowano 80 badań, które spełniły kryteria włączenia do Przewodnika. Ocenę siły dowodów naukowych tej strategii jednak obniżono, ponieważ znaczny odsetek badań nie został poddany niezależnej ewaluacji. Ewaluacje prowadzone przez organizacje powiązane z danym podejściem dydaktycznym (np. przez komercyjnych dostawców programów edukacyjnych) zazwyczaj wykazują większy wpływ, co może zniekształcać ogólny wynik dla danej strategii.
Jak w przypadku każdego przeglądu badań naukowych, Przewodnik po Strategiach Edukacyjnych przedstawia średni wpływ poszczególnych podejść, uzyskany na podstawie wyników badań naukowych prowadzonych w środowisku szkolnym. Podczas wdrażania strategii w swojej placówce należy uwzględnić kontekst szkoły i korzystać z profesjonalnego osądu nauczycieli oraz kadry kierowniczej.
Liczba badań
80
Przegląd aktualizowany
lipiec 2021